W języku polskim funkcjonuje powiedzenie „każdy wiek ma swoje prawa”. Stwierdzenie to pokazuje że życie ludzkie składa się z etapów, gdzie każdy ma pewne charakterystyczne zachowania. Młodzi mają zdrowie i energię do działania ale z wiekiem tej energii w naturalny sposób nam ubywa.
Dla ludzi po 60 roku życia standardem zachowania są raczej działania spokojne, nastawione na coraz mniejszy wydatek energetyczny. Nie dziwi nas więc kiedy starsi rodzice, czy dziadkowie nie prowadzą bardzo aktywnego życia towarzyskiego, a spacer czy wycieczkę wolą zamienić na oglądanie ulubionego programu telewizyjnego.
Takie stopniowe wycofywanie się z życia, uznawane przez nas za normę, w przypadku 15% osób po 65 roku życia przechodzi w stan chorobowy związany z depresją. Bardzo ważnym wobec takiej ilości zachorowań jest posiadanie świadomości jakie objawy traktować jako normę, a jakie kwalifikować jako stan patologiczny.
Rozpoznanie depresji u ludzi starszych
Teoretycznie rozpoznanie depresji powinno być sprawą łatwą. Są przecież kryteria diagnostyczne, które mają pomagać w jednoznacznym zdiagnozowaniu choroby. W przypadku osób starszych (po 65 roku życia) sprawa nie jest jednoznaczna.
Pierwszy problem to objawy, które są nieco inne niż u osób w młodszym wieku. Drugi problem to liczne schorzenia wieku starszego, mogące powodować objawy podobne do depresji. Ostatnia trudność związana jest z lekami, których osoby starsze przyjmują dość sporo a które mogą generować objawy depresyjne.
Zazwyczaj depresja kojarzy się ze smutkiem natomiast u osób starszych choroba niekoniecznie musi być to objaw dominujący.
Pytani o poczucie smutku seniorzy często mówią, że smutku nie odczuwają, uskarżają się natomiast na brak energii i chęci do działania no i przede wszystkim na problemy zdrowotne. W praktyce, dolegliwości fizyczne, takie jak ból stawów lub nasilone bóle głowy, są często głównym symptomem depresji u osób starszych.
Kolejne objawy na które warto zwrócić uwagę to:
- utrata zainteresowania rzeczami które kiedyś sprawiały radość
- wycofanie z życia społecznego a w skrajnych przypadkach izolacja
- utrata apetytu a co za tym idzie spadek masy ciała
- zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, trudność w utrzymaniu sny, zbyt wczesne wstawanie
- zmniejszone poczucie własnej wartości związane z obawą o bycie bezużytecznym lub bycia ciężarem dla innych
- lęk związany z obawą przed śmiercią
W diagnostyce problemu może pomóc Geriatryczne Skala Oceny Depresji http://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/geriatryczna-skala-oceny-depresji/
Depresja czy otępienie
Depresji osób po 65 roku życia towarzyszą zmiany w wielu obszarach funkcjonowania od problemów z uwagą, pamięcią, koncentracją poprzez gorsze radzenie sobie w życiu codziennym, aż do apatii. Nie zawsze jednak wymienione problemy są efektem obniżenia nastroju. Podobne objawy towarzyszą otępieniu.
Jak odróżnić depresję od otępienia:
| Depresja | Otępienie |
| Szybkie narastające pojawienie się zmian w funkcjonowaniu pamięci, myślenia, uwagi, koncentracji – początek zmian łatwo umiejscowić w czasie | Powolne, stopniowe pojawienie się zmian w funkcjonowaniu pamięci, myślenia, uwagi, koncentracji – trudno jednoznacznie umieścić w czasie początek problemów |
| Pacjent pytany o datę, miejsce w którym się znajduje potrafi prawidłowo odpowiedzieć | Pacjent pytany o datę, miejsce w którym się znajduje jest zdezorientowany i zagubiony |
| Trudności z koncentracją | Trudności z pamięcią krótkotrwałą |
| Motoryka, mowa i pisanie spowolnione | Motoryka, mowa i pisanie upośledzone |
| Pacjent sam zauważa i zgłasza problemy z pamięcią | Pacjent nie dostrzega problemów z pamięcią i zaburzeń w codziennym funkcjonowaniu |
| Zaburzenia snu – zbyt wczesne budzenie się, za krótki sen, zbyt duża senność | Odwrócenie rytmu dobowego sen-czuwanie |
Bez względu na to czy przyczyną opisanych zmian jest depresja czy otępienie, koniecznie trzeba zgłosić się do lekarza. Leczenie każdego z tych schorzeń może wpłynąć pozytywnie na funkcjonowanie pacjenta.
Przyczyny Depresji u osób starszych
Starość to ostatni etap życia człowieka w związku z tym dużo w nim miejsca na wszelkiego rodzaju podsumowania, powroty do przeszłości, rozważania na temat tego co udało się osiągnąć. Samo to patrzenie w tył, w przypadku niektórych, może być przyczyną pogorszenie nastroju.
Czas starości to też moment kończenia się pewnych etapów życiowych. Starsza osoba musi w związku z tym zmodyfikować lub zmienić swoje dotychczasowe życie. Jak wiadomo starych drzew się nie przesadza i to obiegowe stwierdzenie bardzo dobrze obrazuje trudność w przystosowywaniu do narzuconych przez życie zmian. Konieczność wprowadzenia zmiany może być źródłem pogorszenia nastroju.
W przypadku osób starszych zmiany często wiążą się z negatywnymi konsekwencjami i to kolejna przyczyna rozwijania się depresji u seniorów.
Z jakimi zmianami boryka się osoba starsza:
- utrata najbliższych
- przejście na emeryturę – utrata prestiżu, utrata możliwości kontaktu z ludźmi
- problemy zdrowotne – utrata zdrowia, zmniejszenie sprawności fizycznej, zmniejszenie sił fizycznych
- utrata niezależności
- utrata spokoju związana z pojawieniem się lęku przed śmiercią
- utrata poczucia przydatności
Depresja spowodowana chorobą somatyczną
Warto wiedzieć, że obniżony nastrój to nie zawsze efekt zmian w życiu. Czasem przyczyna jest znacznie prostsza gdzie depresja to jak efekt uboczny chorób somatycznych. Jest grupa zaburzeń powodujących obniżenie nastroju.
Należą do nich:
- choroba Parkinsona
- problemy z tarczycą
- choroby serca
- niedobory witaminy B 12
- cukrzyca
- otępienie
- choroba Alzheimera
- toczeń
- nowotwór
Depresja spowodowana lekami
Trzeba mieć także świadomość, że zły nastrój u osób starszych może być efektem przyjmowania leków. Kiedy obserwujemy u osoby starszej pogorszenie funkcjonowania a jednocześnie w naszej ocenie nie ma uzasadnienia dla takiej zmiany, zwróćmy uwagę na to czy senior w ostatnim czasie nie zaczął przyjmować jakiś nowych lekarstw.
Do leków mogących wpływać na powstanie objawów depresyjnych należą:
- leki przeciwbólowe i przeciwzapalne między innymi ibuprofen
- leki na Chorobę Parkinsona
- leki obniżające ciśnienie krwi i regulujące rytm serca
- leki hormonalne i substancje hormonopodobne
- leki wzmacniające parasynaptyczny układ nerwowy stosowane przy leczeniu nietrzymania moczu
- leki przeciwpsychotyczne tzw. neuroleptyki stosowane przy leczeniu schizofrenii
- niektóre cytostatyki stosowane przy leczeniu nowotworów.
Jak radzić sobie z depresją w starszym wieku
Wiele osób starszych boryka się z przekonaniem, że w pewnym wieku nic dobrego ich już nie czeka więc po co się starać. Okazuje się jednak, że zmiana jest możliwa w każdym momencie życia. Mózg ludzki jest organem zdolnym do pracy przez całe życie, jedyna różnica to czas jaki trzeba poświęcić na wyuczenie się nowych zachowań czy nowego sposobu myślenia. Nauka jest możliwa w każdym wieku a w stanach obniżonego nastroju pomocą okazuje się właśnie wypracowanie nowych, zachowań wpływających na poprawę samopoczucia.
Depresja jest chorobą, która zabiera radość życia i energię dlatego początkowo trudno jest się zmotywować do wprowadzenia zmian. Bez wspominanych zmian w życiu objawy depresyjne nie znikną a być może nawet będą się nasilać dlatego tak ważne jest podjęcie wysiłku.
Leki – warto wykonać test http://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/geriatryczna-skala-oceny-depresji/ lub /skala-depresji-becka.html aby sprawdzić na jakim poziomie jest nastrój. Jeśli okaże się że nastrój obniżył się w stopniu umiarkowanym lub znacznym to trzeba rozważyć konieczność skontaktowanie się z lekarzem psychiatrą w celu wprowadzenia odpowiedniego leczenia farmakologicznego.
Terapia psychologiczna – przy łagodnym obniżeniu nastroju alternatywą wobec leczenia farmakologicznego jest terapia psychologiczna. Warto poszukać ośrodków lub terapeutów na co dzień pracujących z osobami starszymi. Terapia może pomóc w zmianie nawyków a także w odkrywaniu i naprawianiu myśli charakterystycznych dla depresji.
Zainteresowania – nastrój depresyjny odbiera energię i radość życia więc naturalną konsekwencją takiego stanu jest wycofanie się z wielu aktywności. Paradoksalnie powrót do dawnych pasji i zainteresowań ma działanie przeciwdepresyjne, ponieważ dostarcza mózgowi odpowiedniej stymulacji, która jest niezbędna do poprawy nastroju. Stopniowy powrót do dawnego hobby ma też wpływ na myślenie o samym sobie. W depresji bardzo często myśli krążą wokół poczucia winy i niezadowolenia z siebie. Podejmowanie działań sprawia, że człowiek zaczyna być w końcu z siebie zadowolony.
Interakcje społeczne – ważnym elementem samopomocy jest podejmowanie kontaktów z innymi ludźmi. Interakcje społeczne to kolejny sposób na dostarczenie mózgowi tak potrzebnej stymulacji. Jednocześnie udany kontakt z drugim człowiekiem to źródło satysfakcji i radości. Ważnym jest więc aby osobie dotkniętej depresja zapewnić jak najwięcej kontaktu z drugim człowiekiem. Zazwyczaj funkcję tą stara się przejąć rodzina, nie zawsze jednak jest w stanie podołać samodzielnie zadaniu i wtedy warto zastanowić się nad alternatywami w postaci np. sąsiadów lub osób zajmujących się profesjonalnie pomocą osobom starszym – tzw. gerontologów http://senior-i-zdrowie.wieszjak.polki.pl/czym-zajmuje-sie-gerontolog,opieka-i-pielegnacja-artykul,10409862.html#
Internet – coraz więcej osób starszych potrafi i chce korzystać z udogodnień technicznych takich jak komputer czy Internet. Narzędzia te w sposób naturalny zmuszają mózg ludzki do pracy warto wiec namawiać osoby starsze do korzystania z tego źródła wiedzy i stymulacji. Warto przez chwilę poszperać po Internecie, żeby przekonać się że to nie tylko miejsce dla młodych. Coraz więcej starszych osób znajduje tam również miejsce dla siebie.
Aktywność fizyczna – jest naturalnym środkiem antydepresyjnym. Wysiłek fizyczny powoduje wydzielanie się w mózgu substancji wpływających na poprawę nastroju. Mogą to być zajęcia profesjonalne jak zajęcia na basenie, czy gimnastyka dla osób 50+ ale także „chodzenie z kijami” czy zwykły spacer. Każda forma aktywności fizycznej jest istotna dla poprawy kondycji fizycznej i psychicznej.
Kontakt
Jeżeli czujesz, że potrzebujesz pomocy lub dalszych informacji, zadzwoń do mnie:
pomogę i wskażę sposób dalszego postępowania